Ban xuất huyết Henoch Schonlein (Viêm mạch máu IgA)

• Ban xuất huyết Henoch-Schönlein là gì?
• Nguyên nhân ban xuất huyết Henoch-Schönlein
• Triệu chứng ban xuất huyết Henoch-Schönlein
• Chẩn đoán ban xuất huyết Henoch-Schönlein
• Điều trị ban xuất huyết Henoch-Schönlein
• Bệnh ban xuất huyết Henoch-Schönlein kéo dài bao lâu?
• Biến chứng ban xuất huyết Henoch-Schönlein
• Khi nào nên liên hệ với bác sĩ về bệnh ban xuất huyết Henoch-Schönlein
• Những điều cần biết
• Câu hỏi thường gặp về Henoch-Schönlein Purpura

Ban xuất huyết Henoch-Schönlein là gì?

Henoch-Schönlein purpura (HSP) là một căn bệnh gây viêm các mạch máu nhỏ. Tình trạng viêm khiến các mạch máu ở da, ruột, thận và khớp bắt đầu rò rỉ. Triệu chứng chính là phát ban nổi lên với nhiều vết bầm tím nhỏ ở chân hoặc mông.

HSP được đặt theo tên của hai bác sĩ, Eduard Henoch và Johann Lukas Schönlein, những người đã nghiên cứu tình trạng này vào cuối những năm 1800. Năm 2012, một nhóm các nhà khoa học đã đổi tên căn bệnh này thành viêm mạch immunoglobulin A (IgA) vì phát hiện ra rằng kháng thể IgA khiến các mạch máu nhỏ bị rò rỉ. 

Mặc dù mọi người ở mọi lứa tuổi đều có thể mắc HSP, căn bệnh này thường ảnh hưởng đến trẻ em từ 3 đến 10 tuổi. Bệnh này phổ biến hơn ở bé trai so với bé gái. Người lớn mắc HSP có xu hướng mắc bệnh nặng hơn trẻ em.

Thông thường, viêm mạch IgA sẽ tự khỏi sau 4 tuần. Trong vòng 6 tháng, bệnh sẽ tái phát ở khoảng 1/3 số người, nhưng thường không gây ra các vấn đề lâu dài. Hiếm khi, bệnh gây ra bệnh thận. Điều quan trọng là phải tái khám thường xuyên với bác sĩ nếu bạn hoặc con bạn bị viêm mạch IgA để ngăn ngừa các biến chứng nghiêm trọng.

Nguyên nhân ban xuất huyết Henoch-Schönlein

Các bác sĩ không biết chính xác nguyên nhân gây ra HSP. Họ nghĩ rằng đó là một bệnh tự miễn, nghĩa là cơ thể tự tấn công chính nó. IgA là một kháng thể thường chống lại nhiễm trùng. Trong HSP, nó khiến các mạch máu bị viêm. 

Phản ứng miễn dịch bất thường đối với nhiễm trùng có thể là một yếu tố trong nhiều trường hợp. Ở 3 trong số 4 người bị viêm mạch IgA, các triệu chứng xuất hiện sau khi bị nhiễm trùng đường hô hấp trên như cảm lạnh hoặc cúm. Nó cũng ảnh hưởng đến trẻ em đã bị nhiễm trùng như Epstein-Barr và thủy đậu. Một số gen nhất định có thể làm tăng nguy cơ.

Những nguyên nhân có thể khác bao gồm: 

• Phản ứng với một số loại thực phẩm
• Côn trùng cắn
• Các loại thuốc
• Một số loại vắc-xin 
• Tiếp xúc với thời tiết lạnh

HSP và COVID-19

Virus có thể là nguyên nhân gây ra HSP. Tình trạng này thường xuất hiện sau khi nhiễm virus như liên cầu khuẩn nhóm A. Một số người đã phát triển HSP sau khi nhiễm COVID hoặc tiêm vắc-xin COVID-19.

Các nhà nghiên cứu không biết mối liên hệ chính xác giữa viêm mạch IgA và COVID. Có khả năng là vi-rút COVID gây tổn thương trực tiếp đến các mạch máu. Hoặc hệ thống miễn dịch có thể phản ứng thái quá với vi-rút và làm viêm các mạch máu. Việc bị viêm mạch IgA sau khi nhiễm COVID hoặc tiêm vắc-xin là rất hiếm và các nhà khoa học vẫn cần tìm hiểu thêm về mối liên hệ có thể xảy ra. 

Vì HSP có thể gây tổn thương thận, nên điều quan trọng là phải điều trị nhanh chóng nếu bạn thấy vết bầm tím sau khi nhiễm COVID. HSP sẽ nhanh chóng khỏi bằng thuốc chống viêm gọi là corticosteroid.

Triệu chứng ban xuất huyết Henoch-Schönlein

Các triệu chứng cổ điển của HSP là phát ban, đau khớp và sưng, và đau bụng. Những người bị bệnh thận cũng có thể có các triệu chứng như máu trong nước tiểu. 

Trước khi các triệu chứng này bắt đầu, bạn có thể bị sốt, đau đầu và đau nhức cơ trong vài tuần. Hiếm khi, viêm mạch IgA có thể ảnh hưởng đến các cơ quan khác, chẳng hạn như não, phổi hoặc tủy sống.

Sau đây là một số triệu chứng phổ biến của HSP:

Phát ban ban xuất huyết Henoch-Schönlein.  Phát ban là triệu chứng mà mọi người mắc HSP đều có. Các vết bầm tím hoặc đốm nhỏ màu đỏ hoặc tím chủ yếu xuất hiện ở cẳng chân, mông và bàn chân, nhưng đôi khi cũng xuất hiện ở khuỷu tay, cánh tay và thân mình. Các đốm trông giống như vết bầm tím. Phát ban sẽ không chuyển sang màu trắng nếu bạn ấn vào.

Viêm khớp.  Khoảng 75% trẻ em bị viêm mạch IgA có đau khớp và sưng. Viêm khớp thường xảy ra ở các khớp đầu gối, mắt cá chân, bàn tay và bàn chân. Đau khớp thường chỉ kéo dài vài ngày và không gây ra bất kỳ vấn đề lâu dài nào.

Đau bụng.  Viêm đường tiêu hóa có thể gây đau bụng hoặc chuột rút, buồn nôn, nôn và có máu trong phân. Các triệu chứng này có thể xuất hiện trước, cùng lúc hoặc sau khi phát ban. Trong một số trường hợp hiếm gặp, các nếp gấp bất thường ở ruột (lồng ruột) có thể gây tắc nghẽn và có thể cần phẫu thuật để khắc phục.

Các vấn đề về thận. Protein hoặc máu trong nước tiểu khi xét nghiệm nước tiểu là dấu hiệu của tổn thương thận do HSP. Các vấn đề về thận thường nhẹ và tự khỏi mà không gây ra bất kỳ vấn đề lâu dài nào. Điều quan trọng là bác sĩ phải theo dõi chặt chẽ thận của bạn và đảm bảo rằng mọi vấn đề đều được giải quyết. Hiếm khi, HSP có thể dẫn đến tổn thương thận và suy thận, đòi hỏi phải chạy thận nhân tạo hoặc ghép thận.

HSP có gây ra các đốm tím trên da không?

Các đốm giống như vết bầm tím gọi là ban xuất huyết là triệu chứng chính của viêm mạch IgA. Các đốm này hình thành khi bệnh làm hỏng các mạch máu dưới da và khiến chúng bị rò rỉ. Phát ban cũng có thể trông giống như các đốm đỏ nhỏ. 

Sự khác biệt giữa bệnh thận IgA và viêm mạch IgA là gì?

Bệnh thận IgA là một bệnh tự miễn khác liên quan đến kháng thể IgA. Trong bệnh thận IgA, IgA tích tụ trong các mạch máu lọc nhỏ bên trong thận và làm hỏng chúng. Tổn thương này khiến thận rò rỉ máu và protein vào nước tiểu. Bệnh thận IgA có thể dẫn đến huyết áp cao, bệnh thận mãn tính và cuối cùng là suy thận.

Chẩn đoán ban xuất huyết Henoch-Schönlein

Bác sĩ bắt đầu chẩn đoán bằng cách khám sức khỏe, tìm kiếm các triệu chứng như phát ban màu tím, đau khớp và đau bụng. Các xét nghiệm này có thể giúp xác nhận chẩn đoán và loại trừ các bệnh khác có triệu chứng tương tự:

• Xét nghiệm nước tiểu. Xét nghiệm này cho thấy lượng máu hoặc protein rất nhỏ trong nước tiểu, đây là dấu hiệu của tổn thương thận. 
• Xét nghiệm máu. Nồng độ IgA rất cao trong máu là dấu hiệu của viêm mạch IgA. Xét nghiệm máu cũng có thể kiểm tra nhiễm trùng.
• Siêu âm. Xét nghiệm này sử dụng sóng âm để chụp ảnh thận của bạn. Nó có thể cho thấy tình trạng sưng bất thường ở thận của bạn.
• Sinh thiết. Trong xét nghiệm này, bác sĩ sẽ lấy một mảnh da nhỏ. Phòng xét nghiệm sẽ kiểm tra mẫu da dưới kính hiển vi để tìm các chất lắng đọng IgA, đây là dấu hiệu của HSP. Sinh thiết thận có thể xác nhận chẩn đoán. 

Bác sĩ có thể xét nghiệm lại nước tiểu và máu để theo dõi những thay đổi về chức năng thận của bạn.

Kiểm tra kính cho HSP

Phát ban HSP không nên biến mất hoặc chuyển sang màu trắng khi bạn ấn vào. Một cách để kiểm tra là dùng thử kính. Ấn chặt mặt kính trong suốt vào vùng da trên phát ban. Nếu bạn vẫn có thể nhìn thấy các đốm qua kính, đó có thể là HSP.

Điều trị ban xuất huyết Henoch-Schönlein

Không có phương pháp điều trị cụ thể nào cho viêm mạch IgA. Phát ban sẽ tự khỏi trong vòng 2 tháng. Bác sĩ có thể kê đơn thuốc kháng sinh nếu nhiễm trùng do vi khuẩn có thể gây ra viêm mạch IgA. 

Cho đến khi HSP biến mất, các phương pháp điều trị này có thể giúp ích cho các triệu chứng cụ thể:

Đau khớp:  Thuốc chống viêm không steroid (NSAID) như ibuprofen và naproxen làm giảm đau khớp và sưng. Không dùng những loại thuốc này nếu bạn bị tổn thương thận vì chúng có thể khiến tình trạng tồi tệ hơn. Acetaminophen (Tylenol) cũng giúp giảm đau khớp và an toàn hơn cho thận. Corticosteroid là thuốc theo toa điều trị viêm khớp.

Đau bụng:  Corticosteroid cũng là thuốc điều trị chứng đau bụng dữ dội.

Các vấn đề về thận:  Corticosteroid hoặc các loại thuốc khác ức chế hệ thống miễn dịch có thể làm giảm tình trạng viêm ở thận. Thuốc hạ huyết áp được gọi là thuốc ức chế men chuyển angiotensin (ACE) hoặc thuốc chẹn thụ thể angiotensin (ARB) giúp làm chậm quá trình tổn thương thận.

Bệnh ban xuất huyết Henoch-Schönlein ở trẻ em được điều trị như thế nào?

HSP thường tự khỏi mà không cần điều trị. Ở trẻ em có tình trạng không cải thiện, việc điều trị phụ thuộc vào độ tuổi, sức khỏe và mức độ nghiêm trọng của tình trạng. Các phương pháp điều trị có thể bao gồm:

• Thuốc giảm đau như NSAID hoặc Tylenol để làm giảm đau khớp và đau bụng
• Bổ sung chất lỏng để giữ cho chúng đủ nước
• Corticosteroid để điều trị đau khớp và sưng, đau bụng và các vấn đề về thận
• Thuốc hạ huyết áp
• Thuốc ức chế hệ thống miễn dịch hoạt động quá mức
• Các chất bổ sung như dầu cá và chất chống oxy hóa

Bệnh ban xuất huyết Henoch-Schönlein kéo dài bao lâu?

Ở 94% trẻ em và 89% người lớn bị viêm mạch IgA, bệnh sẽ tự khỏi. Phát ban và đau khớp thường biến mất sau 4 tuần mà không gây ra bất kỳ tổn thương vĩnh viễn nào. Phát ban tái phát ở một trong ba người bị viêm mạch IgA trong vòng 4 đến 6 tháng. Thông thường, phát ban này nhẹ hơn, không có bất kỳ triệu chứng nào ở khớp và bụng, và các triệu chứng sẽ tự khỏi.

Biến chứng ban xuất huyết Henoch-Schönlein

HSP ảnh hưởng đến nhiều bộ phận của cơ thể. Trong một số trường hợp hiếm hoi, nó gây ra các biến chứng như:

• Bệnh thận
• Suy thận
• Ruột gấp (lồng ruột)
• Chảy máu đường tiêu hóa
• Tắc ruột
• Chảy máu trong não
• Động kinh
• Tổn thương thần kinh
• Có dịch hoặc chảy máu trong phổi
• Xoắn tinh hoàn (vặn xoắn tinh hoàn)

Khi nào nên liên hệ với bác sĩ về bệnh ban xuất huyết Henoch-Schönlein

Hãy gọi cho bác sĩ nếu bạn có các đốm đỏ tím trên cơ thể hoặc bất kỳ triệu chứng nào khác của HSP, đặc biệt là nếu chúng xảy ra sau khi bị nhiễm trùng đường hô hấp trên. Sau khi bạn bị HSP, bác sĩ sẽ theo dõi bạn bằng các lần khám và xét nghiệm theo dõi thường xuyên. Hãy gọi cho bác sĩ ngay nếu các triệu chứng của bạn tái phát hoặc bạn có các triệu chứng mới. 

Những điều cần biết

Henoch-Schönlein purpura (HSP) là một căn bệnh gây viêm mạch máu và gây ra các vết phát ban giống như vết bầm tím trên cơ thể. Tên mới của HSP là viêm mạch IgA. Thuốc giảm đau, corticosteroid và các phương pháp điều trị khác có thể kiểm soát các triệu chứng cho đến khi tình trạng bệnh cải thiện, thường mất khoảng 4 tuần.

Câu hỏi thường gặp về Henoch-Schönlein Purpura

HSP có phải là bệnh tự miễn không?

Có. HSP là một bệnh tự miễn. Bệnh thường xảy ra sau khi bị nhiễm trùng như cảm lạnh hoặc cúm. Hệ thống miễn dịch phản ứng thái quá và làm hỏng các mạch máu ở nhiều bộ phận của cơ thể.

Bộ ba bệnh ban xuất huyết Henoch-Schönlein là gì?

“Bộ ba” đề cập đến ba triệu chứng điển hình của HSP: vết bầm tím đỏ hoặc tím dưới da, đau bụng và đau khớp.

Dấu hiệu đặc trưng của bệnh ban xuất huyết Henoch-Schönlein là gì?

Triệu chứng đặc trưng của HSP là phát ban giống vết bầm tím ở chân và các bộ phận khác trên cơ thể.

Những yếu tố nguy cơ gây bệnh ban xuất huyết Henoch-Schönlein là gì?

Hầu hết mọi người phát triển HSP sau khi bị nhiễm trùng đường hô hấp trên hoặc đường tiêu hóa. Các yếu tố nguy cơ khác có thể bao gồm thuốc, phản ứng với thức ăn, vết côn trùng cắn và vắc-xin.

Tín dụng ảnh: Richard Usatine, MD

NGUỒN:

Học viện Bác sĩ Gia đình Hoa Kỳ: "Bệnh xuất huyết Henoch-Schonlein".

Sổ tay Merck: "Bệnh ban xuất huyết Henoch-Schonlein".

Cedars-Sinai: "Henoch-Schonlein Purpura."

Trung tâm thông tin quốc gia về bệnh thận và tiết niệu: "Bệnh xuất huyết Henoch-Schonlein".

DermNetNZ: "Ban xuất huyết Henoch-Schonlein," “Viêm mạch máu ở trẻ em.”

Phòng khám Cleveland: "Bệnh xuất huyết Henoch Schonlein."

Trung tâm viêm mạch máu Johns Hopkins: "Ban xuất huyết Henoch-Schonlein."

Trung tâm Viêm mạch Johns Hopkins – Chú thích ảnh

Tổ chức quốc gia về các rối loạn hiếm gặp – Chú thích ảnh

Bác sĩ gia đình người Mỹ: “Bệnh ban xuất huyết Henoch-Schönlein”, “Bệnh ban xuất huyết Henoch-Schönlein (Viêm mạch IgA): Đánh giá bằng chứng nhanh”.

Tạp chí Da liễu Anh: “H20: Ban xuất huyết Henoch-Schönlein: Tên gọi có ý nghĩa gì?”

Bệnh viện Nhi đồng Philadelphia: “Henoch-Schönlein Purpura.” 

Cureus: “Viêm mạch IgA liên quan đến COVID-19.”

Tạp chí điều dưỡng cấp cứu: “COVID-19 và viêm mạch IgA mới khởi phát: Tổng quan hệ thống các báo cáo ca bệnh”.

Phòng khám Mayo: Ban xuất huyết Henoch Schonlein.

Viện Quốc gia về Bệnh tiểu đường, Tiêu hóa và Thận: “Bệnh thận IgA”, “Viêm mạch IgA”.

Thư viện Y khoa Quốc gia: “Viêm mạch máu IgA (Henoch- Schönlein Purpura).”

Bệnh viện Nhi đồng toàn quốc: “Viêm mạch IgA ở trẻ em”.

NHS: Ban xuất huyết Henoch-Schönlein (HSP).

Rheumatology International: “Viêm mạch IgA sau COVID-19: Đánh giá dựa trên ca bệnh”.

Tổ chức viêm mạch máu: “Giới thiệu về viêm mạch máu IgA,” “Viêm mạch máu IgA.”