Hiểu về bệnh trầm cảm -- Chẩn đoán và điều trị

• Bệnh trầm cảm được chẩn đoán như thế nào?
• Phương pháp điều trị bệnh trầm cảm là gì?
• Thuốc điều trị bệnh trầm cảm
• Liệu pháp tâm lý cho bệnh trầm cảm
• Các phương pháp điều trị khác cho bệnh trầm cảm
• Thay đổi lối sống để điều trị bệnh trầm cảm
• Thuốc thay thế cho bệnh trầm cảm

Bệnh trầm cảm được chẩn đoán như thế nào?

Mặc dù phổ biến, trầm cảm thường bị bỏ qua hoặc chẩn đoán sai và không được điều trị. Điều này có thể đe dọa tính mạng; đặc biệt, trầm cảm nặng có tỷ lệ tự tử cao.

Nếu bạn hoặc người thân có triệu chứng trầm cảm, hãy tìm kiếm sự giúp đỡ từ một chuyên gia chăm sóc sức khỏe đủ tiêu chuẩn. Nhiều bác sĩ chăm sóc chính chẩn đoán và điều trị trầm cảm. Việc sàng lọc trầm cảm hiện nay thường là một phần của chuyến thăm khám bác sĩ thường quy của bạn. Nhưng nếu các triệu chứng của bạn trở nên tồi tệ hơn nhiều hoặc không cải thiện trong vòng 4 đến 8 tuần điều trị, hãy yêu cầu bác sĩ giới thiệu bạn đến bác sĩ tâm thần để chẩn đoán và điều trị. Rõ ràng, đối với các triệu chứng nghiêm trọng hơn -- và luôn luôn nếu bạn có ý nghĩ về cái chết hoặc làm hại bản thân hoặc người khác -- bạn nên gặp bác sĩ tâm thần càng sớm càng tốt.

Để chẩn đoán bệnh trầm cảm, bác sĩ sẽ hỏi bạn về các triệu chứng và tiền sử gia đình. Họ có thể muốn bạn điền vào bảng câu hỏi về các triệu chứng của bạn. Bạn có thể được xét nghiệm y khoa để loại trừ các tình trạng khác có thể gây ra các triệu chứng của bạn, chẳng hạn như thiếu một số chất dinh dưỡng, tuyến giáp hoặc mức hormone hoạt động kém, hoặc phản ứng với thuốc (theo toa hoặc giải trí) hoặc rượu.

Phương pháp điều trị bệnh trầm cảm là gì?

Sự kỳ thị đối với bệnh trầm cảm khiến nhiều người phải che giấu, cố gắng chịu đựng hoặc lạm dụng rượu, ma túy hoặc các loại thuốc thảo dược để giảm bớt. Để điều trị trầm cảm hiệu quả, điều quan trọng là phải tìm kiếm sự chăm sóc từ một chuyên gia chăm sóc sức khỏe như bác sĩ chăm sóc chính của bạn hoặc một chuyên gia sức khỏe tâm thần được cấp phép. Họ có thể giúp bạn chẩn đoán chính xác và xây dựng một kế hoạch điều trị. Có nhiều phương pháp điều trị bệnh trầm cảm và chúng thường bao gồm sự kết hợp giữa liệu pháp tâm lý và thuốc.

Liệu pháp tâm lý dạy mọi người cách vượt qua thái độ và cảm xúc tiêu cực và giúp họ trở lại các hoạt động bình thường.

Liệu pháp dùng thuốc nhằm mục đích điều trị các triệu chứng được cho là do các vấn đề trong mạch não điều chỉnh tâm trạng, suy nghĩ và hành vi. Có thể mất vài tuần để thuốc chống trầm cảm phát huy tác dụng hoàn toàn để làm giảm các triệu chứng trầm cảm, vì vậy điều quan trọng là phải tiếp tục dùng thuốc.

Giống như bất kỳ bệnh mãn tính nào, việc chẩn đoán và điều trị y tế sớm có thể giúp làm giảm các triệu chứng trầm cảm hoặc kéo dài thời gian ngắn hơn. Nó cũng có thể làm giảm khả năng tái phát.

Thuốc điều trị bệnh trầm cảm

SSRI và SNRI

Nhóm thuốc chống trầm cảm thường được kê đơn nhất hiện nay bao gồm các loại thuốc điều chỉnh serotonin hóa học. Được gọi là chất ức chế tái hấp thu serotonin có chọn lọc (SSRI), nhóm này bao gồm citalopram (Celexa), escitalopram (Lexapro), fluoxetine (Prozac, Sarafem ), fluvoxamine (Luvox), paroxetine (Paxil) và sertraline (Zoloft).

Thuốc ức chế tái hấp thu serotonin norepinephrine (SNRIs), bao gồm desvenlafaxine ( Khedezla ), desvenlafaxine succinate (Pristiq), duloxetine (Cymbalta), levomilnacipran ( Fetzima ) và venlafaxine (Effexor), cũng tác động lên serotonin và norepinephrine nhưng theo cách khác với SSRI. Thuốc vortioxetine ( Trintellix ) và vilazodone (Viibryd) tác động lên thụ thể serotonin (giống như SSRI) nhưng cũng tác động lên các thụ thể khác liên quan đến chức năng serotonin.

Các thuốc chống trầm cảm khác bao gồm bupropion (Wellbutrin) và dextromethorphan/bupropion (Auvelity), là những loại thuốc dường như ảnh hưởng đến quá trình điều hòa dopamine và norepinephrine, và mirtazapine (Remeron), làm tăng mức serotonin và norepinephrine theo cơ chế khác với SNRI.

Đối với trẻ em và thanh thiếu niên, SSRI là một trong những loại thuốc được nghiên cứu tốt nhất và do đó thường là loại thuốc được lựa chọn. FDA cảnh báo rằng bất kỳ ai dùng thuốc chống trầm cảm đều phải được theo dõi chặt chẽ, đặc biệt là trong vài tuần đầu. Trẻ em, thanh thiếu niên và người trẻ tuổi có thể có nhiều suy nghĩ tiêu cực hơn, thậm chí có thể có ý nghĩ hoặc hành vi tự tử khi dùng thuốc chống trầm cảm.

Thuốc chống trầm cảm ba vòng (TCA)

TCA, được sử dụng để điều trị chứng trầm cảm từ những năm 1950, là một lựa chọn khác, mặc dù chúng có nhiều tác dụng phụ hơn SSRI. Giống như tất cả các loại thuốc chống trầm cảm, bạn phải dùng chúng trong một thời gian trước khi chúng có hiệu lực. TCA bao gồm amitriptyline (Elavil), amoxapine ( Asendin ), desipramine ( Norpramin ), doxepin ( Sinequan ), imipramine (Tofranil), nortriptyline ( Aventyl , Pamelor), protriptyline ( Vivactil ) và trimipramine ( Surmontil ).

Vì thanh thiếu niên không xử lý tốt các tác dụng phụ và có xu hướng ngừng dùng thuốc, nên TCA không được khuyến cáo là phương pháp điều trị đầu tiên cho họ. Ngoài ra, các vấn đề về nhịp tim đã được phát hiện ở trẻ em và thanh thiếu niên dùng desipramine.

Thuốc ức chế monoamine oxidase (MAOI)

Nhóm thuốc chống trầm cảm thứ ba, MAOI như phenelzine (Nardil), tranylcypromine (Parnate) và miếng dán da EMSAM, cũng đã được chứng minh là có hiệu quả. MAOI đôi khi có thể có tác dụng nhanh hơn TCA, nhưng chúng đòi hỏi phải tránh một số loại thực phẩm nhất định (như thịt và pho mát để lâu) và một số loại thuốc khác cũng có thể ảnh hưởng đến serotonin hoặc làm tăng huyết áp. MAOI thường chỉ được kê đơn nếu SSRI và TCA hoặc các loại thuốc chống trầm cảm khác dễ dùng hơn không giúp cải thiện tình hình.

Bạn có thể cần thử một vài loại thuốc chống trầm cảm trước khi tìm được loại phù hợp với mình. Nếu bạn đã dùng thuốc trong vài tháng và thuốc của bạn dường như không có tác dụng, hoặc nếu tác dụng phụ khiến bạn khó uống thuốc, hãy quay lại gặp bác sĩ. Nhưng đừng ngừng uống thuốc. Điều đó có thể gây ra nhiều vấn đề hơn. Khi đến lúc phải dừng thuốc, bác sĩ sẽ từ từ giảm liều để cơ thể bạn điều chỉnh lại.

Thuốc chống loạn thần

Lithium carbonate ( Eskalith ), là một loại thuốc thường được sử dụng để điều trị chứng hưng cảm, đôi khi cũng được sử dụng để điều trị chứng trầm cảm kết hợp với thuốc chống trầm cảm. Ngày nay, thuốc chống loạn thần không điển hình đã trở thành nhóm thuốc được kê đơn rộng rãi nhất được thêm vào thuốc chống trầm cảm sau khi đáp ứng ban đầu không đầy đủ. Ba loại thuốc cụ thể, aripiprazole (Abilify), brexpiprazole ( Rexulti ) hoặc quetiapine (Seroquel XR), được FDA chấp thuận là liệu pháp bổ sung cho thuốc chống trầm cảm, bất kể có hay không có chứng loạn thần (ảo tưởng hoặc ảo giác). Tuy nhiên, thuốc chống loạn thần không điển hình có thể có nhiều tác dụng phụ, bao gồm tăng cân, thay đổi lượng đường trong máu và cholesterol, an thần và chuyển động bất thường.

L-methylfolate

L-methylfolate (Deplin) là dạng vitamin B folate theo toa và đã cho thấy hiệu quả trong điều trị trầm cảm. Được FDA gọi là thực phẩm y tế, l-methylfolate giúp điều chỉnh cả ba chất dẫn truyền thần kinh monoamine của não liên quan đến tâm trạng. Các tác dụng phụ bao gồm phát ban, sưng, buồn nôn và đầy hơi.

Ketamin

Ketamine có thể được truyền qua tĩnh mạch (tiêm tĩnh mạch) hoặc qua sương mũi hít vào để điều trị chứng trầm cảm nặng. Thuốc này đang ngày càng được sử dụng rộng rãi hơn để điều trị chứng trầm cảm không thể điều trị bằng các phương pháp thông thường.

Liệu pháp tâm lý cho bệnh trầm cảm

Liệu pháp tâm lý là một phần quan trọng trong điều trị trầm cảm. Trong trường hợp trầm cảm nhẹ đến trung bình, liệu pháp tâm lý có thể được sử dụng riêng để làm giảm các triệu chứng. Thường xuyên hơn, nó được sử dụng kết hợp với thuốc để làm giảm trầm cảm.

Các hình thức trị liệu tâm lý thường được sử dụng là liệu pháp nhận thức, hành vi và liệu pháp quan hệ giữa các cá nhân.

• Liệu pháp nhận thức thách thức các kiểu suy nghĩ tiêu cực thường đi kèm với tâm trạng chán nản và dạy bạn những cách mới để suy nghĩ tích cực hơn.
• Liệu pháp hành vi tập trung vào việc thay đổi các kiểu hành vi.
• Liệu pháp giao tiếp giúp bạn xem xét các mối quan hệ ảnh hưởng đến tâm trạng của bạn như thế nào.

Bạn có thể cần thử một vài nhà trị liệu để tìm ra người mà bạn cảm thấy thoải mái khi chia sẻ cảm xúc của mình. Bạn sẽ gặp họ theo lịch trình thường xuyên, có thể một hoặc hai lần một tuần tùy thuộc vào nhu cầu của bạn. Loại liệu pháp này có thể mất nhiều tháng hoặc hơn một năm, nhưng một số bệnh nhân cảm thấy tốt hơn chỉ sau vài tuần. Bạn và nhà trị liệu sẽ quyết định khi nào bạn đã đạt được đủ tiến triển để dừng lại.

Bác sĩ cũng có thể đề nghị bạn tham gia một nhóm hỗ trợ. Họ có thể giúp bạn liên lạc với những người đang phải đối mặt với cùng vấn đề. Họ có thể cho bạn lời khuyên và sự đồng hành khi bạn gặp khó khăn.

Các phương pháp điều trị khác cho bệnh trầm cảm

Liệu pháp sốc điện (ECT)

ECT bao gồm việc áp dụng dòng điện qua các điện cực trên đầu. Bệnh nhân ngủ trong tình trạng gây mê toàn thân và không cảm thấy gì. Mặc dù các bác sĩ vẫn chưa chắc chắn chính xác ECT hoạt động như thế nào, người ta cho rằng bằng cách tạo ra một cơn động kinh ngắn, một liệu trình điều trị ECT trong vài tuần có thể giúp giảm bớt chứng trầm cảm. Các phương pháp đã được cải tiến trong 20 năm qua để giảm thiểu tác dụng phụ. Ngày nay, ECT được coi là an toàn hoặc an toàn hơn nhiều loại thuốc được sử dụng để điều trị chứng trầm cảm và đối với một số người, hiệu quả hơn.

ECT thường được cân nhắc sau một số phương án khác vì có thể cần phải nhập viện và gây mê toàn thân. Nó cũng được cân nhắc nếu kết quả nhanh là quan trọng, như với những người có ý định tự tử hoặc từ chối ăn hoặc uống. ECT không nên được coi là "phương án cuối cùng"; nó rất hiệu quả và có thể có tác dụng trước khi các phương pháp điều trị khác được thử và thất bại.

Các tác dụng phụ có thể xảy ra bao gồm đau đầu, buồn nôn, lú lẫn, mất phương hướng và mất trí nhớ, có thể kéo dài trong nhiều tháng.

Thường được thực hiện ba lần một tuần trong 2 đến 4 tuần, các phương pháp điều trị thường bao gồm sáu đến 12 buổi và đôi khi được theo sau bởi "giảm dần" tần suất trong nhiều tuần. Một số người được hưởng lợi từ việc điều trị "duy trì" liên tục trong thời gian dài hơn để ngăn ngừa tái phát khi chỉ dùng thuốc có thể không hiệu quả.

Kích thích từ xuyên sọ lặp đi lặp lại (rTMS)

RTMS, bao gồm việc truyền dòng điện từ mạnh qua não, là một lựa chọn khác để điều trị chứng trầm cảm. rTMS đôi khi đã được sử dụng hiệu quả để điều trị chứng trầm cảm nặng và chứng trầm cảm không đáp ứng với các hình thức điều trị khác (trầm cảm kháng trị). Tuy nhiên, cho đến nay, các nghiên cứu vẫn chưa thấy rTMS có hiệu quả bằng ECT.

Kích thích dây thần kinh phế vị (VNS)

VNS được sử dụng để điều trị một số trường hợp trầm cảm mãn tính nghiêm trọng hoặc tái phát không đáp ứng với ít nhất hai loại thuốc chống trầm cảm. Phương pháp điều trị phẫu thuật này bao gồm việc sử dụng máy phát xung được cấy dưới xương đòn để phát ra các xung điện nhằm kích thích dây thần kinh phế vị nhằm tác động đến các trung tâm điều chỉnh tâm trạng của não. Thông thường, phải mất ít nhất vài tháng để VNS bắt đầu cho thấy lợi ích đối với chứng trầm cảm.

Kích thích não sâu (DBS)

DBS là một thủ thuật thử nghiệm bằng cách đặt các điện cực mỏng sâu bên trong não để kích thích trực tiếp các khu vực xử lý cảm xúc.

Thay đổi lối sống để điều trị bệnh trầm cảm

Thay đổi thói quen ngủ, tập thể dục và chế độ ăn uống có thể giúp giảm các triệu chứng trầm cảm.

Ngủ ít hơn khiến bạn khó điều chỉnh cảm xúc và do đó có thể dẫn đến trầm cảm. Trên thực tế, nếu bạn thường xuyên gặp khó khăn khi ngủ hoặc duy trì giấc ngủ (mất ngủ), bạn có khả năng bị trầm cảm cao gấp 10 lần. Và 75% những người bị trầm cảm gặp vấn đề về giấc ngủ. Thói quen ngủ tốt hơn dường như giúp ích cho chứng trầm cảm. Để ngủ ngon hơn:

Giữ phòng mát mẻ, tối và yên tĩnh (tốt nhất cho giấc ngủ).

Đi ngủ và thức dậy vào cùng một thời điểm nhất có thể mỗi ngày.

Không uống quá 2 cốc đồ uống có chứa caffeine mỗi ngày và tránh uống caffeine vào buổi chiều. (Cẩn thận với sô cô la đen và một số thanh năng lượng vì chúng cũng có thể chứa nhiều caffeine.)

Thư giãn trước khi đi ngủ bằng ít nhất 30 phút thực hiện các hoạt động nhẹ nhàng như đọc sách, thiền hoặc tắm nước nóng.

Sử dụng nhật ký để giải quyết những suy nghĩ và lo lắng có thể khiến bạn mất ngủ. Hãy lập danh sách hoặc lập kế hoạch giúp bạn giải quyết chúng.

Đừng ăn quá nhiều hoặc quá gần giờ đi ngủ.

Sử dụng nhật ký giấc ngủ để theo dõi thời gian và lượng giấc ngủ của bạn để có thể điều chỉnh.

Tập thể dục cũng có thể giúp ích cho chứng trầm cảm. Nó cải thiện lưu lượng máu đến não , nâng cao tâm trạng và giảm căng thẳng. Nó thường có hiệu quả, ngay cả khi không có các phương pháp điều trị khác. Các nghiên cứu cho thấy chạy bộ trong 30 phút ba lần một tuần có thể hiệu quả như liệu pháp tâm lý trong điều trị chứng trầm cảm. Chọn một bài tập bạn thích và thực hiện hàng ngày, nếu có thể. Bất kỳ bài tập nào cũng được; càng nhiều năng lượng và hiếu khí thì càng tốt. Điều quan trọng là đưa nhịp tim của bạn vào phạm vi phù hợp với độ tuổi của bạn trong 20 đến 30 phút, ba đến bốn lần một tuần.

Bạn có thể làm trầm trọng thêm chứng trầm cảm của mình nếu không có chế độ dinh dưỡng tốt và chế độ ăn uống cân bằng. Ngoài ra, một số người đã nhận thấy các triệu chứng trầm cảm được cải thiện khi họ loại bỏ lúa mì, sữa, rượu, đường và caffeine khỏi chế độ ăn uống của mình. Nhưng điều này không được chứng minh là có thể điều trị chứng trầm cảm. Bạn có thể thử loại bỏ từng loại thực phẩm đó khỏi chế độ ăn uống của mình và ghi lại xem các triệu chứng của bạn có cải thiện không. Việc ghi nhật ký triệu chứng có thể hữu ích. 

Nhiều bài tập về tâm trí/cơ thể có thể hữu ích với chứng trầm cảm. Âm nhạc và khiêu vũ có thể nâng cao tinh thần và tiếp thêm năng lượng cho cơ thể. Các kỹ thuật thiền và thư giãn, chẳng hạn như thư giãn cơ tiến triển, vừa kích thích vừa thư giãn. Các lựa chọn khác bao gồm thiền siêu việt, hình dung và các kỹ thuật tập luyện của yoga, thái cực quyền và khí công. Chọn một hoặc hai bài tập phù hợp với bạn và luyện tập thường xuyên.

Những việc khác có thể giúp ích bao gồm dành nhiều thời gian hơn cho bạn bè và người thân, tắm nắng, nuôi thú cưng/trị liệu, và sử dụng ít rượu bia và thuốc lá hơn, tất cả đều có thể giúp giảm các triệu chứng trầm cảm. 

Trao đổi với bác sĩ về cách kết hợp thay đổi lối sống với các phương pháp điều trị y tế và liệu pháp trò chuyện theo cách tốt nhất để giải quyết các triệu chứng của bạn.

Thuốc thay thế cho bệnh trầm cảm

Giống như bất kỳ loại thuốc thay thế hoặc bổ sung nào, hãy tham khảo ý kiến ​​bác sĩ trước khi bắt đầu, đặc biệt nếu bạn đang dùng các loại thuốc hoặc phương pháp điều trị khác.

Thuốc thảo dược chữa bệnh trầm cảm

Một số nghiên cứu cho thấy cây cỏ St. John's wort có hiệu quả cải thiện các triệu chứng của bệnh trầm cảm nhẹ đến trung bình như thuốc theo toa, thường có ít tác dụng phụ hơn. Nhưng các báo cáo khác cho thấy cây cỏ này không tốt hơn giả dược (hoặc viên đường) trong điều trị trầm cảm. Mặc dù được coi là an toàn, cây cỏ St. John's wort có thể nguy hiểm nếu dùng chung với các thuốc chống trầm cảm khác (đặc biệt là SSRI ), bao gồm một số loại thuốc dùng để điều trị HIV, cyclosporine, một loại thuốc dùng cho bệnh nhân ghép tạng hoặc thuốc chống đông máu. Nó cũng có thể tương tác với thuốc tránh thai đường uống và thuốc dùng cho bệnh tim và động kinh.

S-adenosyl-methionine (SAM-e), một loại thuốc thảo dược khác, đôi khi cũng được coi là phương pháp điều trị hữu ích cho bệnh trầm cảm, mặc dù các nghiên cứu y khoa vẫn chưa đưa ra kết luận.

Mặc dù bạch quả thường được dùng để cải thiện trí nhớ và giảm lú lẫn, nhưng trong một số trường hợp, nó đã được chứng minh là có tác dụng tốt hơn giả dược đối với các triệu chứng trầm cảm và được Ủy ban E của chính phủ Đức chấp thuận cho mục đích này.

Bất kể bạn quyết định dùng loại thuốc thảo dược nào để điều trị tình trạng bệnh, tốt nhất bạn nên trao đổi với bác sĩ trước, đặc biệt nếu bạn đang dùng thuốc theo toa để điều trị tình trạng bệnh đó hoặc các tình trạng bệnh khác.

Massage chữa bệnh trầm cảm

Massage không chỉ giúp bạn thư giãn mà còn có thể giúp giảm lo âu và trầm cảm. Khi nhóm thanh thiếu niên bị trầm cảm được trị liệu bằng massage, mức độ hormone căng thẳng của họ thay đổi, hoạt động não của họ được cải thiện tích cực và lo âu và trầm cảm của họ giảm bớt. Vì không có tác dụng phụ, massage có thể là một phương pháp bổ sung an toàn và tích cực cho chương trình điều trị trầm cảm của bạn. Nhưng bản thân massage không được coi là phương pháp điều trị đã được chứng minh hoặc dựa trên bằng chứng cho bệnh trầm cảm.

Châm cứu chữa bệnh trầm cảm

Tổ chức Y tế Thế giới liệt kê chứng trầm cảm là một trong những tình trạng mà châm cứu có hiệu quả. Một số nghiên cứu đã chỉ ra rằng châm cứu làm giảm đáng kể các triệu chứng của chứng trầm cảm. Châm cứu có thể là một giải pháp thay thế khả thi nếu bạn không thể dùng thuốc chống trầm cảm hoặc thấy chúng không có tác dụng.

NGUỒN:

Miniussi C. Sinh lý thần kinh lâm sàng , tháng 5 năm 2005.

Hiệp hội Tâm thần Hoa Kỳ: Sổ tay chẩn đoán và thống kê các rối loạn tâm thần, 5.

Shelton C. Tạp chí Tâm thần học Lâm sàng, 2004 .

Hu, Z. Thuốc, 2005.

Szegedi, A. Tạp chí Y khoa Anh, ngày 5 tháng 3 năm 2005.

Stahl, S. Tạp chí Tâm thần học Lâm sàng, 2003.

Tạp chí của Hiệp hội Y khoa Hoa Kỳ. “Khuyến nghị về sàng lọc bệnh trầm cảm ở người lớn”, Tập 315, Số 4, ngày 26 tháng 1 năm 2016.

Viện Sức khỏe Tâm thần Quốc gia.

Trung tâm điều trị lạm dụng chất gây nghiện: “Quản lý các triệu chứng trầm cảm ở bệnh nhân lạm dụng chất gây nghiện trong giai đoạn đầu phục hồi”.

Hiệp hội lo âu và trầm cảm Hoa Kỳ: “Trầm cảm”.

Phòng khám Mayo: “Trầm cảm (rối loạn trầm cảm nặng).”

Armstrong, C. Bác sĩ gia đình người Mỹ , tháng 5 năm 2011.

Liên minh hỗ trợ bệnh trầm cảm và rối loạn lưỡng cực.

Liên minh quốc gia về bệnh tâm thần: “Trầm cảm”.

BMC Psychiatry : “Thuốc điều trị bệnh trầm cảm theo lối sống”.

Johns Hopkins Medicine: “Trầm cảm và giấc ngủ: Hiểu về mối liên hệ này”.

Trung tâm trầm cảm gia đình Eisenberg thuộc Đại học Michigan: “Chiến lược lối sống và quản lý căng thẳng”.